Gevolgen voor de fiscale en sociale zekerheidspositie van een expat als gevolg van de coronamaatregelen

Als gevolg van de coronamaatregelen moeten veel expats rekening houden met de mogelijkheid dat een ander land belasting zal heffen over hun loon dan verwacht. In principe verandert de situatie echter niet voor de sociale zekerheid.

Grensoverschrijdend werk

Bij grensoverschrijdende arbeid zijn er vaak twee of soms zelfs meer landen die op grond van hun nationale wetgeving belasting willen heffen over het loon. Veel landen belasten immers het wereldwijde inkomen van hun inwoners. Daarnaast komt het vaak voor dat een werkstaat belasting heft over het inkomen dat een buitenlandse belastingplichtige in die werkstaat verdient. Om dubbele belasting te voorkomen, bevatten belastingverdragen regels over de verdeling van het heffingsrecht tussen de woonstaat en de werkstaat. Volgens veel belastingverdragen wordt het loon van een ingezetene belast in de woonstaat, maar mag de werkstaat ook belasting heffen. De woonstaat zorgt dan voor een compensatie.

Als gevolg van de huidige crisis werken veel werknemers vanuit huis. Als het werk normaal gesproken in een ander land wordt verricht, betekent thuiswerken dat een groter deel van het loon ook in het woonland wordt belast, in plaats van in het werkland.

Update: Akkoord tussen Duitsland en Nederland over thuiswerkdagen

Duitsland en Nederland zijn overeengekomen dat voor grensarbeiders de thuiswerkdagen mogen worden behandeld als gewerkte dagen in het land waar de grensarbeider onder normale omstandigheden zou hebben gewerkt, op voorwaarde dat deze thuiswerkdagen in het andere land worden belast.

Men hoeft niet voor deze alternatieve behandeling te kiezen. De thuiswerkdagen kunnen verder worden behandeld als werkelijk gewerkte dagen. Deze keuze kan worden verwerkt in de aangifte inkomstenbelasting 2020. Dit akkoord geldt van 11 maart 2020 tot en met 30 april 2020 en wordt maandelijks verlengd, totdat Nederland of Duitsland het akkoord opzegt. Het overleg met België over de behandeling van thuiswerkdagen is nog gaande.

Bijwerking januari 2021: de overeenkomst is momenteel van toepassing tot en met 31 maart 2021.

Update 30 maart 2021: de overeenkomst wordt verlengd tot 30 juni 2021

De overeenkomst wordt verlengd tot 31 maart 2022.

Update 6 april 2022: de overeenkomst loopt af op 30 juni 2022 en zal niet worden verlengd.

Update 6 mei 2020: Akkoord tussen België en Nederland over thuiswerkdagen

België en Nederland zijn overeengekomen dat voor grensoverschrijdende werknemers de thuiswerkdagen worden belast in het land waar de werkgever is gevestigd, indien de werknemer normaliter niet thuis zou werken. Dit is besloten om te voorkomen dat de fiscale positie wijzigt als gevolg van coronamaatregelen. Deze afspraak geldt tot 31 mei 2020 en kan worden verlengd.

Update 24 augustus 2020: Nederland en België komen overeen dat de toepassing van het akkoord een derde keer wordt verlengd tot 31 december 2020.

Bijwerking januari 2021: de overeenkomst is momenteel van toepassing tot en met 31 maart 2021.

Update 8 maart 2021: de overeenkomst wordt verlengd tot 30 juni 2021

De overeenkomst wordt verlengd tot 31 maart 2022.

Update 6 april 2022: de overeenkomst loopt af op 30 juni 2022 en zal niet worden verlengd.

183 dagen regeling

In verschillende belastingverdragen tussen Nederland en andere landen is de zogenaamde 183-dagenregeling opgenomen. Volgens deze regeling mag de woonstaat alleen belasting heffen over het loon als:

• de werknemer in een periode van één (kalender)jaar ten hoogste 183 dagen in de staat van tewerkstelling doorbrengt,
• geen vaste inrichting in de staat van tewerkstelling de lonen van zijn resultaat kon aftrekken.

Het is mogelijk dat de werknemer, als gevolg van een arbeidspatroon dat als gevolg van de coronacrisis is gewijzigd, meer dan 183 dagen in een jaar of een periode van 12 maanden in een derde land (niet zijnde het land waar de werkgever is gevestigd of waar de werknemer woont) verblijft. Dit kan ertoe leiden dat het loon dat betrekking heeft op in het derde land gepresteerde werkdagen, in dat land belastbaar is.

Sociale zekerheid

Thuiswerken kan dus gevolgen hebben voor de bepaling in welk land belasting moet worden betaald. Hetzelfde zou gelden voor de sociale zekerheid. Het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid zegt echter dat de coronamaatregelen geen gevolgen hebben voor de sociale zekerheid. Dat wil zeggen, als de werknemer normaal gesproken over de grens woont of werkt in de EU, de EER of Zwitserland. Hij hoeft zelfs niets te regelen.

Wanneer verandert de sociale verzekering

De sociale verzekering verandert wel als de werknemer:

• geen werkgever had, maar is gaan werken voor een werkgever in een andere lidstaat, of
• een werkgever had, maar gaat werken voor een nieuwe werkgever die in een andere lidstaat is gevestigd.

De werknemer is dan verzekerd (zelfs tijdens het thuiswerken) in de lidstaat waar hij gewoonlijk voor de nieuwe werkgever zal werken, zodra de werknemer niet langer verplicht is thuis te werken wegens het coronavirus.

Wat als de internationale overdracht vertraging oploopt?

Als de werknemer gaat verhuizen vanwege een uitzending naar Nederland, kan uitstel van de verhuizing ook gevolgen hebben voor zijn fiscale positie. Stel dat het de bedoeling was om op 1 april 2020 naar Nederland te verhuizen om voor een Nederlandse werkgever te gaan werken. De verhuizing naar Nederland is uitgesteld vanwege het coronavirus, maar de werkzaamheden voor de Nederlandse werkgever beginnen wel op 1 april 2020. Voorlopig verricht de werknemer zijn werkzaamheden op afstand vanuit zijn woonland. In deze situatie zou dit betekenen dat het loon dat door de Nederlandse werkgever wordt betaald, totdat de werknemer daadwerkelijk naar Nederland verhuist, waarschijnlijk in het woonland wordt belast en niet in Nederland.

Hetzelfde geldt in de omgekeerde situatie waarbij de werknemer in Nederland woont en in een ander land zou gaan werken. Als de werkzaamheden voor de buitenlandse werkgever al beginnen maar de werknemer nog niet naar het buitenland is verhuisd, is het loon in Nederland belast en moet de buitenlandse werkgever in principe voor deze werknemer een loonadministratie in Nederland opzetten.

Conclusie

Als gevolg van wereldwijde maatregelen tegen de verspreiding van het coronavirus is het mogelijk dat werknemers niet kunnen verhuizen naar of werken in het land van de werkgever. Als er vanuit huis wordt gewerkt en loon wordt betaald, kan dit loon in het woonland worden belast. Bekijk de fiscale gevolgen per situatie. De gevolgen voor de sociale zekerheid kunnen worden beperkt door afspraken die binnen de EU zijn gemaakt.